Η δίαιτα AIP (Αυτοάνοσο Πρωτόκολλο) είναι ένα ειδικό διατροφικό πλάνο που έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα να μειώσουν τα συμπτώματα της φλεγμονής και της ανοσολογικής αντίδρασης. Βασίζεται στην αρχή της αποφυγής τροφίμων που είναι γνωστό ότι προκαλούν φλεγμονές και ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα.
Στάδια της δίαιτας AIP
Αποκλεισμός (Elimination Phase):
Η φάση αποκλεισμού (Elimination Phase) της δίαιτας AIP είναι το αρχικό στάδιο όπου απομακρύνονται όλες οι τροφές που μπορεί να προκαλούν φλεγμονή ή ανοσολογικές αντιδράσεις. Αυτή η φάση διαρκεί συνήθως 30 έως 90 ημέρες και έχει στόχο τη μείωση των συμπτωμάτων των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Τροφές που αποκλείονται:
- Δημητριακά: Σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, ρύζι, καλαμπόκι, και όλα τα προϊόντα που περιέχουν γλουτένη ή άλλα δημητριακά.
- Όσπρια: Φασόλια, φακές, ρεβίθια, φιστίκια και προϊόντα σόγιας.
- Γαλακτοκομικά προϊόντα: Γάλα, τυρί, γιαούρτι, βούτυρο και όλα τα παράγωγά τους.
- Σολανώδη λαχανικά: Ντομάτες, πατάτες, πιπεριές, μελιτζάνες.
- Ξηροί καρποί και σπόροι: Αμύγδαλα, καρύδια, ηλιόσποροι, κολοκυθόσποροι, καθώς και προϊόντα όπως το ταχίνι.
- Αυγά: Αυγά κότας, ή οποιουδήποτε άλλου ζώου.
- Πρόσθετα και επεξεργασμένα τρόφιμα: Όλα τα πρόσθετα τροφίμων (τεχνητά γλυκαντικά, χρώματα), τα επεξεργασμένα σνακ και τα τυποποιημένα προϊόντα με συντηρητικά.
- Καφές, αλκοόλ και ζάχαρη: Αποκλείεται η κατανάλωση καφεΐνης, αλκοόλ και προϊόντων με πρόσθετη ζάχαρη.
Τροφές που επιτρέπονται:
- Κρέας και ψάρι: Προτιμώνται κρέατα από ζώα ελευθέρας βοσκής και ψάρια όχι από ιχθυοκαλλιέργειες.
- Λαχανικά: Όλα τα λαχανικά εκτός από τα σολανώδη (ντομάτα, πιπεριά, πατάτα).
- Υγιεινά λίπη: Ελαιόλαδο, λάδι καρύδας, αβοκάντο.
- Φρούτα: Σε μέτριες ποσότητες για να μην αυξηθεί πολύ η πρόσληψη ζάχαρης.
- Βότανα και καρυκεύματα: Μπορείς να χρησιμοποιείς βότανα και καρυκεύματα χωρίς σπόρους για γεύση.
Σκοπός της φάσης αποκλεισμού:
Η απομάκρυνση των παραπάνω τροφών επιτρέπει στο σώμα να "ηρεμήσει" από τις φλεγμονώδεις αντιδράσεις και βοηθά στην αναγέννηση του εντερικού τοιχώματος. Αυτό συνήθως οδηγεί σε βελτίωση των συμπτωμάτων, όπως ο πόνος στις αρθρώσεις, η κόπωση και τα δερματικά προβλήματα.
Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, δίνεται έμφαση στην κατανάλωση φρέσκων, ολόκληρων τροφών, χωρίς καμία επεξεργασία.
Φάση Επανεισαγωγής (Reintroduction Phase)
Η φάση επανεισαγωγής (Reintroduction Phase) της δίαιτας AIP είναι ένα κρίσιμο στάδιο, κατά το οποίο τα τρόφιμα που αποκλείστηκαν κατά τη φάση αποβολής εισάγονται ξανά στη διατροφή με πολύ αργό και προσεκτικό τρόπο. Στόχος είναι να εντοπιστούν ποια τρόφιμα προκαλούν φλεγμονώδεις αντιδράσεις ή επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Βήματα Φάσης Επανεισαγωγής:
1. Επιλογή τροφίμου: Επιλέγεται ένα τρόφιμο που θα επανεισαχθεί, ξεκινώντας συνήθως από τρόφιμα που είναι λιγότερο πιθανό να προκαλέσουν αντιδράσεις, όπως ο κρόκος αυγού ή κάποια όσπρια.
2. Τεστ τροφίμου: Το τρόφιμο δοκιμάζεται σταδιακά:
- Μικρή ποσότητα το πρωί (π.χ. μισό κουταλάκι).
- Αναμονή 15 λεπτών για άμεση αντίδραση.
- Αν δεν υπάρχει αντίδραση, καταναλώνεται μεγαλύτερη ποσότητα (π.χ. μια κουταλιά).
- Αναμονή 2-3 ωρών για εμφάνιση συμπτωμάτων (κοιλιακό άλγος, εξάνθημα, φούσκωμα).
- Αν δεν υπάρξει αντίδραση, μπορεί να καταναλωθεί μεγαλύτερη μερίδα την ίδια μέρα.
3. Παρακολούθηση συμπτωμάτων: Μετά τη δοκιμή του τροφίμου, πρέπει να παρακολουθείται το σώμα για 3-7 ημέρες. Αν υπάρξει αντίδραση, το τρόφιμο απομακρύνεται ξανά και σημειώνεται ως τροφή που δεν είναι ανεκτή.
4. Συνέχιση της διαδικασίας: Αν το τρόφιμο γίνει καλά ανεκτό, μπορεί να επανενταχθεί μόνιμα στη διατροφή. Στη συνέχεια, επαναλαμβάνεται η ίδια διαδικασία με άλλο τρόφιμο.
Προτεραιότητες κατά την επανεισαγωγή:
- Πρώτα επανεισάγονται τροφές με χαμηλή πιθανότητα πρόκλησης φλεγμονής, όπως:
- Κρόκος αυγού
- Αμυλούχα λαχανικά (π.χ. γλυκοπατάτες)
- Βούτυρο και λιπαρά με χαμηλή πρωτεΐνη γάλακτος
- Αργότερα εισάγονται τρόφιμα υψηλού κινδύνου, όπως:
- Γαλακτοκομικά προϊόντα
- Δημητριακά που περιέχουν γλουτένη
- Σολανώδη λαχανικά
Η φάση επανεισαγωγής απαιτεί υπομονή και προσοχή, καθώς είναι σημαντικό να καταγραφούν τυχόν αντιδράσεις για την καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων μακροπρόθεσμα.
Τροφές που Επιτρέπονται:
- Κρέας από ζώα ελεύθερης βοσκής και ψάρια
- Λαχανικά (εκτός από τα σολανώδη)
- Υγιή λίπη (ελαιόλαδο, λάδι καρύδας, αβοκάντο)
- Φρούτα με μέτρο
- Βότανα και καρυκεύματα χωρίς σπόρους
Η δίαιτα AIP έχει σχεδιαστεί για να λειτουργήσει ως εργαλείο διαχείρισης αυτοάνοσων καταστάσεων όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο λύκος, η νόσος του Hashimoto, και άλλες. Αν και έχει αποδειχθεί ότι είναι ωφέλιμη για πολλούς, πρέπει πάντα να εφαρμόζεται με καθοδήγηση από επαγγελματία υγείας.