Η ορθορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή, όχι ακόμα επίσημα αναγνωρισμένη από DSM-5 ή ICD-11 ως ξεχωριστή διάγνωση, που χαρακτηρίζεται από παθολογική εμμονή με την “υγιεινή” διατροφή.
Στην ουσία, ο ασθενής είναι “κολλημένος” με το να τρώει μόνο ό,τι θεωρεί υγιεινό, αποφεύγοντας συστηματικά οτιδήποτε “ύποπτο”.
{DSM = Diagnosticand Statistical Manual of Mental Disorders (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών). Το DSM είναι το “αμερικανικό manual”.
Το “παγκόσμιο manual” είναι το ICD (International Classification of Diseases) του ΠΟΥ.}
Κλινικά Χαρακτηριστικά
- Υπερβολική ενασχόληση με την ποιότητα της τροφής (όχι τόσο με την ποσότητα).
- Πολύς χρόνος αφιερωμένος σε προετοιμασία, έλεγχο ετικετών, αποφυγή “κακών” τροφών.
- Ενοχές ή άγχος όταν παρεκκλίνουν από το “υγιεινό”.
- Σταδιακός κοινωνικός αποκλεισμός (δεν πάνε σε εστιατόρια, οικογενειακά τραπέζια).
- Μπορεί να οδηγήσει σε υποσιτισμό αν αποκλείονται ολόκληρες ομάδες τροφών.
Παθογένεια
- Μοιάζει να έχει κοινά στοιχεία με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή και με νευρική ανορεξία.
- Εστιάζει όχι στο “πόσο τρώω” (όπως η ανορεξία), αλλά στο “πόσο καθαρό είναι αυτό που τρώω”.
- Επιδεινώνεται από social media trends (“clean eating”, “detox”, “superfoods”).
Επιπτώσεις
- Διατροφικές ελλείψεις (σίδηρος, Β12, πρωτεΐνη).
- Απώλεια βάρους, αμηνόρροια, οστεοπενία.
- Ψυχολογικό στρες, κοινωνική απομόνωση.
- Σε σοβαρές περιπτώσεις → χρειάζεται διεπιστημονική παρέμβαση (ψυχίατρος, ψυχολόγος, διαιτολόγος, ενδοκρινολόγος).
Θεραπευτική Προσέγγιση
- Ψυχοθεραπεία: επεξεργασία άγχους, ιδεοληψιών, ενοχών γύρω από το φαγητό.
- Διατροφική συμβουλευτική: ρεαλιστικά meal plans, εκπαίδευση σε “ισορροπία”.
- Φαρμακοθεραπεία: σε βαριές περιπτώσεις με SSRIs.
- Σταδιακή κοινωνική επανένταξη (ομαδικά γεύματα, exposure therapy).
Επιδημιολογία
- Δεν έχουμε ακόμα solid δεδομένα, αλλά φαίνεται να είναι πιο συχνή σε:
- Νεαρούς ενήλικες,
- Άτομα με έντονη ενασχόληση με fitness,
- Επαγγελματίες υγείας/διαιτολόγους (!) λόγω υπερ-ευαισθησίας στη διατροφή.
Βιβλιογραφία
- Dunn TM, Bratman S. On orthorexia nervosa: A review of the literature and proposed diagnostic criteria. Eat Behav. 2016.
- Cena H, Barthels F, Cuzzolaro M, et al. Definition and diagnostic criteria for orthorexia nervosa: A narrative review of the literature. Eat Weight Disord. 2019.
- Koven NS, Abry AW. The clinical basis of orthorexia nervosa: Emerging perspectives. Neuropsychiatr Dis Treat. 2015.
Με λίγα λόγια: η ορθορεξία είναι η “παθολογική μανία με την υγιεινή διατροφή”. Σαν να λέμε: από το “να τρώω σωστά” περνάς στο “είμαι φυλακισμένος σε αυτό που θεωρώ σωστό”.