Δυσμηνόρροια: έντονος πόνος κατά την έμμηνο ρύση

Συμπτώματα

• Έντονος πόνος χαμηλά στην κοιλιά, που μπορεί να αντανακλά στη μέση ή στους μηρούς.
• Ναυτία, έμετος, διάρροια, πονοκέφαλος.
• Κόπωση, ζάλη και αυξημένη εφίδρωση.

 Διακρίνεται σε:

• Πρωτοπαθή δυσμηνόρροια: Συμβαίνει χωρίς εμφανή παθολογική αιτία και είναι συνήθως αποτέλεσμα υπερπαραγωγής προσταγλανδινών, που προκαλούν έντονες συσπάσεις της μήτρας. Συχνότερη σε νεαρές γυναίκες και συνήθως μειώνεται με την ηλικία ή μετά τον τοκετό.
• Δευτεροπαθή δυσμηνόρροια: Οφείλεται σε παθολογικές καταστάσεις, όπως ενδομητρίωση, ινομυώματα, αδενομύωση ή φλεγμονώδεις νόσους της πυέλου, συμφύσεις στην κοιλιακή χώρα, πολύποδες, στένωση του στομίου του τραχήλου, ενδοκρινικές διαταραχές.

 

Αντιμετώπιση

1. Φαρμακευτική αγωγή

• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) όπως ιβουπροφαίνη ή ναπροξένη.
• Αντισυλληπτικά χάπια για τη ρύθμιση των ορμονών και τη μείωση του πόνου.
• Ανάλογα GnRH ή σπιρονολακτόνη σε πιο σοβαρές περιπτώσεις.

1. Φυσικές & εναλλακτικές θεραπείες

• Ζεστές κομπρέσες ή θερμοφόρα στην κοιλιά.
• Ήπια άσκηση, όπως γιόγκα ή περπάτημα.
• Συμπληρώματα, όπως μαγνήσιο, βιταμίνη Β1 και Ω-3 λιπαρά οξέα.
• Βελονισμός ή φυσικοθεραπεία.

1. Αλλαγές στον τρόπο ζωής

• Αποφυγή καφεΐνης, αλκοόλ και επεξεργασμένων τροφών.
• Ισορροπημένη διατροφή με έμφαση σε φρούτα, λαχανικά και πρωτεΐνες.

Αν ο πόνος είναι έντονος και επηρεάζει την καθημερινότητα, είναι σημαντικό να διερευνηθεί περαιτέρω για πιθανές υποκείμενες παθήσεις.

Η θεραπεία εξαρτάται από την υποκείμενη διαταραχή και μπορεί να περιλαμβάνει ορμονική ρύθμιση (αντισυλληπτικά, θυρεοειδικές ορμόνες, αγωνιστές GnRH), φαρμακευτική αναστολή της προσταγλανδινικής παραγωγής και αντιμετώπιση μεταβολικών διαταραχών.

 

Ενδοκρινικές διαταραχές

 

1. Υπερπρολακτιναιμία

• Αυξημένα επίπεδα προλακτίνης μπορεί να διαταράξουν την παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης, επηρεάζοντας τη φυσιολογική λειτουργία της μήτρας.
• Συχνά συνυπάρχουν διαταραχές της περιόδου, όπως αμηνόρροια ή ολιγομηνόρροια.

2. Διαταραχές θυρεοειδούς

• Υποθυρεοειδισμός: Προκαλεί αυξημένα επίπεδα TRH (θυρεοτροπίνης), που διεγείρει την παραγωγή προλακτίνης, επηρεάζοντας τη ρύθμιση του κύκλου.
• Υπερθυρεοειδισμός: Η αυξημένη μεταβολική δραστηριότητα μπορεί να επηρεάσει τις προσταγλανδίνες, αυξάνοντας τον πόνο της περιόδου.

3. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS)

• Ανισορροπία μεταξύ ανδρογόνων, ινσουλίνης και οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσει ακανόνιστες ή επώδυνες περιόδους.
• Συχνά συνοδεύεται από ανωοθυλακιορρηξία, που οδηγεί σε διαταραχές του κύκλου και βαριά αιμορραγία.

4. Ανεπάρκεια Ωχρινικής Φάσης (Luteal Phase Deficiency)

• Χαμηλά επίπεδα προγεστερόνης μετά την ωορρηξία μπορεί να οδηγήσουν σε έντονες συσπάσεις της μήτρας και πόνο.
• Μπορεί να σχετίζεται με υπογονιμότητα ή διαταραχές της εμμήνου ρύσεως.

5. Αυξημένα επίπεδα προσταγλανδινών

• Οι προσταγλανδίνες (ιδιαίτερα η PGE2 και PGF2α) αυξάνουν τις συσπάσεις της μήτρας και την αγγειοσυστολή, προκαλώντας ισχαιμία και πόνο.
• Συνήθως σχετίζεται με πρωτοπαθή δυσμηνόρροια. Η φαρμακευτική αναστολή της προσταγλανδινικής παραγωγής είναι ένας από τους κύριους τρόπους αντιμετώπισης της δυσμηνόρροιας, καθώς οι προσταγλανδίνες (κυρίως η PGF2α) προκαλούν έντονες συσπάσεις της μήτρας και αγγειοσυστολή, οδηγώντας σε ισχαιμία και πόνο.

Φάρμακα που μειώνουν τις προσταγλανδίνες

1. Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) – Αναστολείς COX-1 και COX-2

• Ιβουπροφαίνη (Ibuprofen): 200-600 mg κάθε 6-8 ώρες
• Ναπροξένη (Naproxen): 250-500 mg κάθε 8-12 ώρες
• Μεφεναμικό οξύ (Mefenamic acid): 250-500 mg κάθε 8 ώρες
• Δικλοφενάκη (Diclofenac): 50 mg κάθε 8-12 ώρες
• Ασπιρίνη (Aspirin): Λιγότερο αποτελεσματική σε υψηλές δόσεις λόγω αυξημένου κινδύνου γαστρικών ανεπιθύμητων ενεργειών.
  ???? Δρουν αναστέλλοντας την κυκλοοξυγενάση (COX), μειώνοντας έτσι την παραγωγή προσταγλανδινών.

1. Εκλεκτικοί Αναστολείς COX-2

• Σελεκοξίμπη (Celecoxib): 200 mg ημερησίως
  ???? Έχουν λιγότερες γαστρεντερικές παρενέργειες σε σύγκριση με τα παραδοσιακά ΜΣΑΦ, αλλά είναι ακριβότερα.

1. Ορμονικά αντισυλληπτικά (καταστέλλουν την ωορρηξία και μειώνουν τις προσταγλανδίνες)

• Συνδυασμένα από του στόματος αντισυλληπτικά (οιστρογόνα + προγεσταγόνα)
• Μονοθεραπεία με προγεστερόνη (δεσογεστρέλη, νταίνζο)

Η μονοθεραπεία με προγεστερόνη αποτελεί μια αποτελεσματική επιλογή για τη διαχείριση της δυσμηνόρροιας, ιδιαίτερα όταν υπάρχει ανωοθυλακιορρηξία, ενδομητρίωση ή σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS). Η προγεστερόνη μειώνει την παραγωγή προσταγλανδινών, σταθεροποιεί το ενδομήτριο και καταστέλλει την ωορρηξία, συμβάλλοντας στη μείωση του πόνου.

Επιλογές μονοθεραπείας με προγεστερόνη

???? Από του στόματος προγεστερινοειδή

• Δεσογεστρέλη (75 mcg/ημέρα) → Μικροδοσολογημένο αντισυλληπτικό, καταστέλλει την ωορρηξία.
• Νορεθιστερόνη (5-10 mg/ημέρα, από την 5η έως την 26η μέρα του κύκλου) → Ρυθμίζει τον κύκλο και μειώνει την ένταση του πόνου.
• Διενόγεστη (2 mg/ημέρα) → Ειδικά χρήσιμη στην ενδομητρίωση, καθώς έχει αντιφλεγμονώδη και αντι-οιστρογονική δράση.

???? Ενέσιμες μορφές

• Οξική μεδροξυπρογεστερόνη (Depo-Provera, 150 mg ενδομυϊκά κάθε 3 μήνες) → Καταστέλλει την ωορρηξία και οδηγεί σε αμηνόρροια σε πολλές γυναίκες.
• Υποδόρια οξική μεδροξυπρογεστερόνη (104 mg κάθε 3 μήνες) → Λιγότερες παρενέργειες από την ενδομυϊκή μορφή.

???? Ενδομήτριο σπείραμα με λεβονοργεστρέλη (Mirena, Kyleena)

• Απελευθερώνει προγεστερόνη τοπικά στη μήτρα, μειώνοντας την ανάπτυξη του ενδομητρίου και άρα τις προσταγλανδίνες.
• Πολύ αποτελεσματικό στην ενδομητρίωση και την αδενομύωση.
• Διαρκεί 5-7 χρόνια.

???? Δερματικά εμφυτεύματα (Etonogestrel, Nexplanon)

• Αποτελεσματική, μακροχρόνια αντισυλληπτική μέθοδος (~3 χρόνια).
• Μπορεί να μειώσει ή και να σταματήσει την περίοδο.

Πλεονεκτήματα της μονοθεραπείας με προγεστερόνη

✅ Κατάλληλη για γυναίκες που δεν μπορούν να πάρουν οιστρογόνα (π.χ., ιστορικό θρομβώσεων, υπέρταση).
✅ Μειώνει την παραγωγή προσταγλανδινών και άρα τον πόνο.
✅ Προστατεύει από την υπερπλασία του ενδομητρίου, ειδικά σε γυναίκες με PCOS.
✅ Ορισμένες μορφές οδηγούν σε αμηνόρροια, μειώνοντας πλήρως τη δυσμηνόρροια.

Πιθανές παρενέργειες

⚠ Ακανόνιστη αιμορραγία, ειδικά τους πρώτους μήνες.
⚠ Κατακράτηση υγρών και ευαισθησία στο στήθος.
⚠ Μειωμένη λίμπιντο σε κάποιες γυναίκες.
⚠ Διακύμανση της διάθεσης (λιγότερο συχνή σε σχέση με τα συνδυασμένα αντισυλληπτικά).

Η επιλογή του κατάλληλου σκευάσματος εξαρτάται από την ηλικία, το ιστορικό και τις ανάγκες της ασθενούς. ????

 

1. Αγωνιστές GnRH (Γοναδοτροπίνες)

• Λευπρορελίνη (Leuprolide), Γοσερελίνη (Goserelin)
  ???? Μειώνουν δραστικά τα οιστρογόνα και άρα την παραγωγή προσταγλανδινών, αλλά χρησιμοποιούνται μόνο σε βαριές περιπτώσεις, λόγω της επαγόμενης εμμηνόπαυσης.

1. Αναστολείς Αρωματάσης

• *Αναστέλλουν τη μετατροπή των ανδρογόνων σε οιστρογόνα, μειώνοντας έμμεσα την παραγωγή προσταγλανδινών.
• Χρησιμοποιούνται κυρίως στην ενδομητρίωση.

1. Σπιρονολακτόνη (σε χαμηλές δόσεις)

• Δράση αντι-ανδρογόνου και ήπια αντιφλεγμονώδης δράση που μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή και τον πόνο.

Στρατηγική Χορήγησης

• Τα ΜΣΑΦ είναι πιο αποτελεσματικά αν ληφθούν πριν από την έναρξη της περιόδου (12-24 ώρες πριν).
• Η χρόνια θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει ορμονικά σκευάσματα σε συνδυασμό με ΜΣΑΦ κατά την έμμηνο ρύση.
• Σε βαριές περιπτώσεις (ενδομητρίωση, αδενομύωση), μπορεί να απαιτηθεί GnRH αγωνιστής ή αναστολείς αρωματάσης.

Ανάλογα με την αιτία και την ένταση των συμπτωμάτων, επιλέγεται η κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση.

6. Ενδομητρίωση και Οιστρογονική Υπερέκθεση

• Η ενδομητρίωση συχνά σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων, τα οποία μπορεί να επιδεινώνουν τη φλεγμονή και τον πόνο κατά την έμμηνο ρύση.
• Οι γυναίκες με αυξημένη ευαισθησία στα οιστρογόνα μπορεί να έχουν εντονότερη δυσμηνόρροια.