ΥΠΕΡΤΑΣΗ (ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΗ)
Η υπέρταση επηρεάζει το 25-30% των ενηλίκων. Στις περισσότερες περιπτώσεις η υπέρταση είναι πρωτοπαθής (ιδιοπαθής), αλλά ένα ποσοστό περίπου 15% έχει δευτεροπαθή υπέρταση. Σε ενήλικες έως 40 ετών, ο επιπολασμός της δευτεροπαθούς υπέρτασης είναι περίπου 30%. Οι δευτερεύουσες αιτίες της υπέρτασης περιλαμβάνουν νεφρικά αίτια (π.χ. νεφρική παρεγχυματική νόσο) και ενδοκρινικά αίτια. Η υπέρταση μπορεί να είναι η αρχική κλινική παρουσίαση για τουλάχιστον 10 ενδοκρινικές διαταραχές.
Αίτια Ενδοκρινικής Υπέρτασης
Α. Επινεφριδιακά αίτια
1. Φαιοχρωμοκύτωμα, παραγαγγλιώματα
Ενδείξεις για βιοχημικό έλεγχο
Παροξυσμικά σημεία ή συμπτώματα που υποδηλώνουν περίσσεια κατεχολαμίνης
Παράδοξη ανταπόκριση της αρτηριακής πίεσης (ΑΠ) σε φάρμακα, χειρουργική επέμβαση ή αναισθησία
Ανθεκτική υπέρταση
Τυχαία ανακαλυφθείσα μάζα επινεφριδίων (με ή χωρίς υπέρταση)
Προηγούμενη διάγνωση φαιοχρωμοκυτώματος ή παραγαγγλιώματος
(με ετήσιο βιοχημικό έλεγχο προς ανίχνευση υποτροπιάζουσας νόσου)
Κληρονομική προδιάθεση για φαιοχρωμοκύτωμα ή παραγαγγλίωμα
2. Πρωτοπαθής αλδοστερονισμός
Ενδείξεις για έλεγχο
ασθενείς με παρατεταμένα αυξημένη ΑΠ [>150 mm Hg (συστολική) ή/και >100 mm Hg (διαστολική)]
υπέρταση (>140/90 mm Hg) ανθεκτική σε τρία αντιυπερτασικά φάρμακα, συμπεριλαμβανομένου ενός διουρητικού
ελεγχόμενη ΑΠ (< 140/90 mm Hg) με τέσσερα ή περισσότερα αντιυπερτασικά φάρμακα.
υπέρταση και υποκαλιαιμία. υπέρταση και περιστατικό επινεφριδίων.
υπέρταση και σύνδρομο απνοιών - υποπνοιών κατά τον ύπνο
υπέρταση και οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης πρώιμης έναρξης ή ΑΕΕ σε ηλικία <40 ετών
3. Σύνδρομο Cushing
Ενδείξεις για έλεγχο
Να ελέγχεται κάθε ασθενής με υπέρταση που παρουσιάζει σημεία ή συμπτώματα που συμφωνούν με την κλινική εικόνα του συνδρόμου Cushing: αύξηση βάρους με κεντρική παχυσαρκία (λεπτά άκρα), στρογγυλοποίηση και πληθώρα προσώπου, εύκολους μώλωπες, λεπτό δέρμα "δέρμα από τσιγαρόχαρτο" και μειωμένο πάχος πτυχής του δέρματος, επιθέματα υπερκλείδιου λίπους, ραχιαία επιθέματα λίπους, κακή επούλωση πληγών, μωβ ραβδώσεις, μυϊκή αδυναμία, συναισθηματικές και γνωστικές αλλαγές (π.χ. ευερεθιστότητα, κλάμα, κατάθλιψη, ανησυχία), υπερτρίχωση, υπερανδρογονισμός (π.χ. ακμή), υπέρταση, μειωμένη οστική μάζα, προδιαβήτη και σακχαρώδη διαβήτη, πολυουρία, υπερλιπιδαιμία, μυκητιασικές λοιμώξεις, διαταραχές έμμηνης ρύσης, νεφρολιθίαση.
4. Υπερ - δεοξυκορτικοστερονισμός
α. Συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων
i. Ανεπάρκεια 11β-υδροξυλάσης
Ενδείξεις για έλεγχο
Να ελέγχονται παιδιά, έφηβοι και νεαροί ενήλικες που παρουσιάζουν υπέρταση, υποκαλιαιμία και χαμηλά επίπεδα αλδοστερόνης και ρενίνης. Η υποψία για αυτό το ελάττωμα θα πρέπει να είναι υψηλότερη στα κορίτσια με αρρενωποποίηση και στα αγόρια με πρόωρη εφηβεία.
ii. Ανεπάρκεια 17α-υδροξυλάσης
Ενδείξεις για έλεγχο
Να ελέγχονται παιδιά, έφηβοι και νεαροί ενήλικες που παρουσιάζουν υπέρταση, υποκαλιαιμία και χαμηλά επίπεδα αλδοστερόνης και ρενίνης. Η υποψία για αυτή τη μετάλλαξη θα πρέπει να είναι υψηλότερη στο πλαίσιο της πρωτοπαθούς αμηνόρροιας και ψευδοερμαφροδιτισμού.
β. Όγκος που παράγει δεοξυκορτικοστερόνη
Οι όγκοι των επινεφριδίων που παράγουν δεοξυκορτιζόλη είναι πολύ σπάνιοι και είναι συνήθως μεγάλοι και κακοήθεις.
Ενδείξεις για έλεγχο
Οι κλινικοί γιατροί θα πρέπει να ελέγχουν ασθενείς που παρουσιάζουν υπέρταση, υποκαλιαιμία και χαμηλά επίπεδα αλδοστερόνης και ρενίνης.
γ. Πρωτοπαθής αντίσταση στην κορτιζόλη
Γενετικά ελαττώματα στον υποδοχέα των γλυκοκορτικοειδών και στο σύμπλεγμα στεροειδών-υποδοχέα προκαλούν αντίσταση στην κορτιζόλη. Οι ασθενείς με αντίσταση στην κορτιζόλη, μπορεί να έχουν αυξημένη έκκριση κορτιζόλης και αυξημένες συγκεντρώσεις κορτιζόλης στο πλάσμα χωρίς ένδειξη συνδρόμου Cushing.
Ενδείξεις για έλεγχο
Να ελέγχονται ασθενείς (κυρίως παιδιά) που παρουσιάζουν υπέρταση, αυτόματη υποκαλιαιμία και χαμηλά επίπεδα αλδοστερόνης και ρενίνης. Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από υποκαλιαιμική αλκάλωση, υπέρταση, αυξημένες συγκεντρώσεις δεοξυκορτιζόλης στο πλάσμα και αυξημένη έκκριση ανδρογόνων από τα επινεφρίδια.
Β. Υπερπαραθυρεοειδισμός
Ενδείξεις για έλεγχο
Να ελέγχονται όλοι οι ασθενείς με υπέρταση και υπερασβεστιαιμία για υπερπαραθυρεοειδισμό. Οι περισσότεροι ασθενείς με πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό είναι ασυμπτωματικοί. Άλλοι μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα που σχετίζονται με τη χρόνια υπερασβεστιαιμία, όπως πολυουρία και πολυδιψία, δυσκοιλιότητα, οστεοπόρωση, νεφρολιθίαση, πεπτικό έλκος και υπέρταση.
Γ. Υποφυσιακά αίτια
1. Μεγαλακρία
Ενδείξεις για έλεγχο
Ασθενείς με τυχαία ανακαλυφθέντες όγκους της υπόφυσης και ασθενείς με τυπικές κλινικές εκδηλώσεις μεγαλακρίας, ειδικά εκείνους με χαρακτηριστικά άκρων και προσώπου ή που έχουν πολλές σχετικές παθήσεις (π.χ. σύνδρομο υπνικής άπνοιας, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αρθρίτιδα, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, υπεριδρωσία και υπέρταση).
2. Νόσος Cushing
Ενδείξεις για έλεγχο
Η υπερβολική έκκριση ACTH από έναν όγκο της υπόφυσης είναι η αιτία της νόσου. Η νόσος Cushing εμφανίζεται πέντε φορές πιο συχνά στις γυναίκες από ότι στους άνδρες, με τη μέγιστη επίπτωση να εμφανίζεται μεταξύ 20 και 50 ετών. Οι κλινικοί γιατροί θα πρέπει να εξετάζουν κάθε ασθενή με υπέρταση που παρουσιάζει σημεία ή συμπτώματα που συμφωνούν με την κλινική εικόνα του συνδρόμου Cushing
Δ. Θυρεοειδικά αίτια
1. Υπερθυρεοειδισμός
Ενδείξεις για έλεγχο
Να ελέγχονται όλοι οι ασθενείς με υπέρταση για τους οποίους υπάρχει υποψία ότι έχουν υπερθυρεοειδισμό με βάση την κλινική εικόνα: ταχυκαρδία, και αυξημένη συστολική ΑΠ, απώλεια βάρους (παρά την αυξημένη όρεξη), δυσανεξία στη θερμότητα, οφθαλμοπάθεια μυϊκή αδυναμία και υπεριδρωσία
2. Υποθυρεοειδισμός
Ενδείξεις για έλεγχο
Να ελέγχονται όλοι οι ασθενείς με υπέρταση για τους οποίους υπάρχει υποψία ότι έχουν υποθυρεοειδισμό με βάση την κλινική εικόνα η οποία εξαρτάται από το βαθμό ανεπάρκειας των θυρεοειδικών ορμονών και την ταχύτητα της απώλειας των θυρεοειδικών ορμονών: λήθαργος, αργά μοτίβα ομιλίας, δυσανεξία στο κρύο, δυσκοιλιότητα, βραδυκαρδία, ξηρά, εύθραυστα μαλλιά, οίδημα στο πρόσωπο και στα βλέφαρα, δύσπνοια από την άσκηση, φωνή βαθιά και χονδροειδής. Οι ασθενείς με υποθυρεοειδισμό έχουν γενικά αργό σφυγμό και διαστολική υπέρταση.